Lubang Benam (Sinkhole) Di Malaysia: Ketahui Punca Tanah Jerlus, Tanda & Cara Mengatasi

Pada 23 Ogos 2024 lalu, seluruh negara dikejutkan dengan insiden lubang benam menyebabkan seorang pelancong wanita warganegara India, Vijaya Lakshmi, 48, terjatuh dan tertimbus di Masjid India.Sehingga ke hari ini (28 Ogos), mangsa masih tidak dijumpai meskipun operasi mencari dan menyelamat oleh pasukan penyelamat sudah memasuki hari kelima.

Kes lubang benam atau sinkhole ini sekaligus mendatangkan kebimbangan orang ramai yang menganggap Kuala Lumpur sudah tidak selamat buat mereka.

Kenali Apa Itu Lubang Benam (Sinkhole)

Sinkhole adalah lekukan di dalam tanah yang berlaku apabila lapisan permukaan runtuh ke dalam ruang kosong di bawahnya.

Ruang kosong ini biasanya terbentuk di kawasan di mana air terkumpul di bawah tanah tanpa saliran luaran. Lama-kelamaan, air ini menghakis batu di bawah permukaan, mewujudkan ruang kosong di bawah tanah.

Apabila lapisan permukaan tidak lagi dapat menyokong beratnya sendiri, ia runtuh ke dalam ruang kosong ini, membentuk lubang benam atau tanah terjerlus.

Punca Lubang Benam Atau Tanah Jerlus

Sinkhole terutamanya disebabkan oleh proses semula jadi, tetapi aktiviti manusia juga boleh menyumbang dengan ketara kepada pembentukannya.

Punca Lubang Benam Semula Jadi

• Pelarutan Batu Larut: Punca semula jadi yang paling biasa bagi sinkhole adalah pelarutan batu larut seperti batu kapur, gipsum, dan lapisan garam. Apabila air hujan yang sedikit asid meresap ke dalam tanah, ia secara beransur-ansur melarutkan batu-batu ini, mewujudkan ruang kosong dan rongga.
• Saliran Air: Di kawasan yang banyak hujan, air boleh terkumpul di bawah tanah di dalam ruang kosong ini, secara beransur-ansur menghakis batu. Lama-kelamaan, sokongan untuk lapisan permukaan berkurang, menyebabkan runtuhan.

Punca Tanah Jerlus Disebabkan Manusia

1. Pengepaman Air Bawah Tanah: Pengambilan air bawah tanah yang berlebihan boleh menyebabkan penurunan paras air, yang seterusnya mengurangkan sokongan untuk lapisan permukaan. Ini boleh menyebabkan tanah runtuh, membentuk sinkhole.
2. Aktiviti Pembinaan: Aktiviti pembinaan yang berat, seperti penggerudian dan penggalian, boleh mengganggu struktur bawah tanah dan menyebabkan pembentukan sinkhole. Pengurusan tanah yang tidak betul dan perancangan bandar yang lemah boleh memburukkan lagi isu ini.
3. Perlombongan: Aktiviti perlombongan, terutamanya yang melibatkan pengambilan garam, gipsum, dan bahan larut lain, boleh mewujudkan ruang kosong besar di bawah permukaan. Jika ruang kosong ini tidak diuruskan dengan betul, ia boleh menyebabkan sinkhole.

Tanda Lubang Benam

Mengenali tanda-tanda awal lubang benam adalah penting untuk mengurangkan potensi kerosakan dan memastikan keselamatan. Berikut tanda lubang benam yang perlu anda perhatikan:

1. Retakan Permukaan: Salah satu tanda yang paling biasa adalah kemunculan retakan pada tanah, laluan kereta, kaki lima, atau patio. Retakan ini boleh bervariasi dalam saiz dan mungkin melebar dari masa ke masa apabila ruang kosong di bawahnya semakin membesar.
2. Retakan Struktur: Retakan pada dinding, lantai, atau asas bangunan boleh menunjukkan bahawa tanah di bawahnya sedang bergerak atau runtuh secara tidak rata. Isu struktur ini harus ditangani dengan segera oleh profesional.
3. Pintu dan Tingkap Tersangkut atau Tidak Sejajar: Apabila tanah di bawah bangunan bergerak, ia boleh menyebabkan pintu dan tingkap menjadi tidak sejajar, menjadikannya sukar untuk dibuka atau ditutup. Ini boleh menjadi tanda bahawa asas bangunan telah terganggu.
4. Lantai Menurun atau Tidak Rata: Lantai yang menjadi tidak rata, menurun, atau mengalami lekukan boleh menunjukkan bahawa asas bangunan sedang runtuh secara tidak rata. Runtuhan tidak rata ini sering disebabkan oleh hakisan batuan asas.
5. Kebocoran Air dan Masalah Paip: Kebocoran air yang tidak dijangka atau masalah paip boleh menandakan bahawa air mengalir ke dalam ruang kosong di bawah tanah. Aliran air yang meningkat ini boleh mempercepatkan pelarutan batuan asas, membawa kepada pembentukan sinkhole.
6. Lekukan atau Sink di Lanskap: Pembentukan lekukan baru atau pendalaman yang sedia ada di rumput, taman, atau kawasan terbuka lain boleh menunjukkan bahawa sinkhole sedang terbentuk. Lekukan ini mungkin berkembang dengan cepat, terutamanya selepas hujan lebat.
7. Perubahan Tumbuhan: Perubahan dalam corak tumbuh-tumbuhan, seperti kematian tumbuhan atau pokok secara tiba-tiba di kawasan tertentu, boleh menjadi tanda pergerakan tanah atau ketidakstabilan yang disebabkan oleh sinkhole.
8. Bunyi Luar Biasa: Dalam beberapa kes, orang mungkin mendengar bunyi yang luar biasa seperti bunyi retakan atau pecah dari tanah, menunjukkan bahawa permukaan sedang bergerak atau runtuhan mungkin akan berlaku.
9. Perubahan Corak Saliran: Perubahan dalam cara air mengalir di sesuatu kawasan, seperti air bertakung atau terbentuknya saluran baru, boleh menunjukkan bahawa ruang kosong di bawah tanah sedang mempengaruhi aliran air di permukaan, yang berpotensi membawa kepada pembentukan sinkhole.

Jenis-Jenis Sinkhole

Sinkhole boleh diklasifikasikan kepada beberapa jenis berdasarkan proses pembentukannya dan ciri-cirinya.

1. Sinkhole Pelarutan: Sinkhole ini terbentuk di kawasan di mana air melarutkan batu di bawah permukaan. Lama-kelamaan, tanah runtuh ke dalam ruang kosong yang terbentuk oleh proses pelarutan ini. Sinkhole pelarutan adalah biasa di kawasan yang mempunyai banyak simpanan batu kapur atau gipsum.
2. Sinkhole Penurunan Lapisan Penutup: Sinkhole ini berlaku di kawasan di mana tanah berpasir menutupi batu larut. Apabila batu melarut, tanah berpasir secara beransur-ansur mengisi ruang kosong, menyebabkan lekukan di permukaan. Sinkhole ini cenderung berkembang secara perlahan-lahan.
3. Sinkhole Runtuhan Lapisan Penutup: Sinkhole runtuhan lapisan penutup adalah jenis yang paling dramatik dan berbahaya. Ia berlaku apabila bahan penutup, seperti tanah liat atau pasir, tiba-tiba runtuh ke dalam rongga yang terbentuk oleh pelarutan batu. Sinkhole ini boleh muncul secara tiba-tiba dan tanpa amaran, menjadikannya sangat berbahaya.
4. Sinkhole yang Disebabkan oleh Manusia: Sinkhole ini berlaku akibat aktiviti manusia seperti pengepaman air bawah tanah, perlombongan, dan pembinaan. Ia boleh bervariasi dalam saiz dan keterukan bergantung kepada sejauh mana campur tangan manusia terhadap proses semula jadi.

Kawasan Berisiko Tinggi Di KL

Laman Public Health Malaysia telah berkongsikan satu Kajian “Sinkhole Susceptibility Hazard Zones Using GIS and Analytical Hierarchical Process (AHP): A Case Study of Kuala Lumpur and Ampang Jaya” oleh Rosdi et al. (2017).

Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti kawasan yang berisiko tinggi terhadap pembentukan sinkhole, yang boleh memberi implikasi serius terhadap pembangunan infrastruktur dan keselamatan awam.

Kajian ini menggunakan gabungan teknologi GIS dan AHP untuk menghasilkan peta risiko yang boleh membantu dalam perancangan bandar dan mitigasi bencana.

Lima parameter utama yang digunakan dalam kajian ini termasuk jenis batuan, penggunaan tanah, kedalaman air bawah tanah, dan lain-lain, adalah faktor penting dalam perkembangan sinkhole.

Lokasi Kejadian Sinkhole Sebelum Ini:

• Ampang
• Pudu
• Kepong
• Kg. Baru

Lokasi dengan Risiko Rendah (Low Risk):

• TTDI
• Bukit Jalil
• Sg. Besi

Lokasi dengan Risiko Tinggi (High Risk):

• Pudu
• Cheras
• KLCC

Lokasi Risiko Sangat Tinggi (Very High Risk):

• Kepong
• Kg. Baru
• Ampang
• Pandan Jaya

Kajian ini juga menyarankan agar teknologi ini diterapkan secara meluas dalam perancangan bandar dan pengurusan risiko bencana untuk mengurangkan kesan negatif terhadap infrastruktur dan keselamatan awam.

Kesan Tanah Jerlus

Tanah jerlus atau lubang benam boleh mempunyai kesan yang ketara dan meluas terhadap alam sekitar dan kehidupan manusia.

• Kerosakan Tanah: Sinkhole menyumbang kepada kerosakan tanah dengan mengganggu landskap semula jadi dan ekosistem. Ia boleh memusnahkan tumbuh-tumbuhan dan mengganggu aliran air, menyebabkan kehilangan habitat bagi tumbuh-tumbuhan dan haiwan.
• Pencemaran Air: Apabila sinkhole terbentuk, ia boleh mendedahkan akuifer bawah tanah kepada pencemaran dari permukaan. Ini boleh membawa kepada pencemaran sumber air minuman, menimbulkan ancaman kepada kesihatan manusia dan alam sekitar.
• Kerosakan Harta: Sinkhole boleh menyebabkan kerosakan teruk kepada bangunan, jalan raya, dan infrastruktur lain. Di kawasan bandar, kemunculan sinkhole secara tiba-tiba boleh menyebabkan runtuhan keseluruhan struktur, mengakibatkan kerugian kewangan yang besar.
• Kehilangan Nyawa dan Kecederaan: Walaupun jarang berlaku, sinkhole yang besar boleh menyebabkan kematian dan kecederaan, terutamanya apabila ia berlaku secara tiba-tiba di kawasan berpenduduk. Orang mungkin terperangkap atau cedera apabila bangunan atau jalan runtuh ke dalam sinkhole.
• Pemindahan: Tanah mendap boleh memaksa komuniti untuk berpindah, terutamanya di kawasan di mana banyak sinkhole telah terbentuk. Pemindahan ini boleh menyebabkan gangguan sosial dan ekonomi, kerana orang terpaksa meninggalkan rumah dan mata pencarian mereka.

Langkah Pencegahan

Mencegah pembentukan sinkhole adalah sukar kerana ia sering berlaku akibat proses semula jadi yang tidak dapat dikawal sepenuhnya. Walau bagaimanapun, langkah-langkah tertentu boleh diambil untuk mengurangkan risiko dan kesan sinkhole.

1. Pemantauan Berterusan: Menggunakan teknologi canggih, seperti radar dan pemantauan satelit, untuk memantau pergerakan tanah dan perubahan dalam struktur bawah tanah boleh membantu mengenal pasti kawasan yang berisiko tinggi untuk pembentukan lubang benam
2. Pemetaan Risiko: Pemetaan kawasan yang berisiko tinggi untuk sinkhole boleh membantu dalam perancangan bandar dan perlindungan aset. Kawasan-kawasan ini boleh dikategorikan sebagai zon larangan untuk pembinaan atau memerlukan pengawasan tambahan.
3. Pengurusan Air Bawah Tanah: Pengawalan Pengepaman Air Bawah Tanah: Mengehadkan pengepaman air bawah tanah di kawasan berisiko tinggi boleh membantu mencegah penurunan paras air yang boleh membawa kepada pembentukan sinkhole.
4. Penambahbaikan Infrastruktur: Menyediakan saliran yang betul dan mengekalkan sistem air untuk mengelakkan pengumpulan air bawah tanah yang berlebihan adalah penting dalam mengurangkan risiko sinkhole.
5. Kawalan Aktiviti Pembinaan: Aktiviti pembinaan dan perlombongan yang melibatkan penggalian atau penggerudian harus diatur dengan ketat di kawasan berisiko tinggi. Ini termasuk memerlukan kajian geoteknikal sebelum sebarang pembinaan besar dijalankan.
6. Kesedaran Awam dan Pendidikan: Meningkatkan kesedaran awam mengenai risiko tanah jerlus melalui kempen pendidikan dan latihan boleh membantu orang ramai memahami tanda-tanda awal dan tindakan yang perlu diambil sekiranya sinkhole dikesan.
7. Latihan Kecemasan: Melatih penduduk di kawasan berisiko tinggi mengenai apa yang perlu dilakukan sekiranya berlaku tanah jerlus termasuk evakuasi dan tindakan segera, boleh menyelamatkan nyawa dan mengurangkan kecederaan.

Kesimpulannya, kejadian tanah jerlus atau lubang benam adalah fenomena geologi yang kompleks dan berpotensi merosakkan yang boleh mempunyai kesan besar terhadap alam sekitar, ekonomi, dan kehidupan manusia.

Walaupun kebanyakannya disebabkan oleh proses semula jadi, campur tangan manusia juga boleh memainkan peranan dalam pembentukannya.

Semoga artikel ini bermanfaat.

Peringatan: Anda tidak dibenarkan menyiar artikel ini di mana-mana laman web atau status Facebook yang lain, tanpa pemberian kredit dan pautan yang tepat lagi berfungsi pada artikel asal di laman theAsianparent Malaysia

Baca juga:  Doa Pelindung Diri Daripada Bahaya, Kejahatan & Musibah: Amalkan Selalu Untuk Keselamatan

Baca juga: Sekeluarga Terkejut Bumbung & Siling Bilik Hotel Tiba-Tiba Runtuh Ketika Tidur

Baca juga: 7 Kisah Sedih Di Sebalik Gempa Bumi Turkiye-Syria, Besarnya Ujian Buat Mereka