Bantu Lindungi Kanak-kanak Daripada Penyakit Cacar Air, Campak, Beguk, Rubella dan Rotavirus

Cacar air, Campak, Beguk, Rubella dan Rotavirus, adalah beberapa penyakit yang biasa dijumpai dalam kalangan kanak-kanak^1,2. Walaupun penyakit ini sememangnya boleh dicegah, ramai ibu bapa dan penjaga di luar sana tidak menyedari bahawa ia juga sangat berbahaya dan berpotensi mengancam nyawa anak-anak kita. theAsianparent Malaysia berpeluang bercakap dengan Dr Khairul Zaman untuk berkongsi pengetahuannya tentang jangkitan yang biasa terjadi pada kanak-kanak ini dan cara-cara mencegahnya.

Cacar Air^3,4

Cacar air (Chickenpox) adalah jangkitan virus yang sangat mudah menular, yang disebabkan oleh virus Varicella-Zoster. Gejala klasik cacar air adalah ruam yang berubah menjadi lepuh yang gatal dan berisi cecair, yang akhirnya bertukar menjadi kudis. Ruam seperti lepuh ini merebak ke seluruh badan termasuk di dalam mulut, telinga atau kawasan kemaluan. Menurut Dr Khairul, cacar air menyebabkan kegatalan dan ketidakselesaan yang teruk kerana 250-500 lepuh gatal boleh berkembang pada kulit anak anda. Dalam sesetengah kes, boleh terdapat sehingga 1,000 lepuh cacar air pada satu masa. Semua lepuh biasanya mengambil masa kira-kira satu minggu untuk menjadi kudis.

Dr Khairul menyebut bahawa cacar air adalah bawaan udara dan boleh merebak dengan mudah melalui udara apabila seseorang yang dijangkiti virus itu batuk atau bersin. Ia juga boleh merebak apabila seseorang menyentuh cecair dari lepuh cacar air. Kanak-kanak yang menghidap cacar air boleh mula menyebarkan virus walaupun sebelum gejala lepuh dan ruam mula muncul. Jika terdedah kepada virus Varicella-Zoster, ia mengambil masa antara 10 hingga 21 hari untuk berubah menjadi cacar air.

Gejala cacar air lain boleh juga termasuk kehilangan selera makan, lesu, demam dan sakit kepala. Gejala-gejala ini mungkin mula muncul satu hingga dua hari sebelum ruam berkembang. Gejala cacar air biasanya berlangsung selama kira-kira 14 hari.

Cacar air boleh menjadi serius, terutamanya pada wanita hamil, bayi, orang dewasa dan individu yang mempunyai sistem imun yang lemah. Dr Khairul menjelaskan bahawa walaupun cacar air biasanya ringan pada kanak-kanak, terdapat risiko jangkitan sekunder pada kulit kerana apabila lepuh pecah dan meninggalkan luka terbuka, kuman boleh masuk ke dalam kulit yang pecah dan menimbulkan jangkitan kuman. Cacar air pada kanak-kanak juga boleh menyebabkan dehidrasi, jangkitan saluran darah, jangkitan pada paru-paru atau Pneumonia, dan Encephalitis iaitu pembengkakan otak. Komplikasi serius ini boleh menyebabkan kemasukan ke hospital, masalah kesihatan yang tidak dapat dipulihkan dan juga kematian.

Dr Khairul menegaskan bahawa adalah penting untuk memahami bahawa walaupun cacar air adalah penyakit yang biasa, atau tidak serius, kita tetap tidak dapat mengetahui  bagaimana setiap kanak-kanak atau individu akan bertindak balas terhadap virus itu. Inilah sebabnya pendapat bahawa adalah lebih baik untuk membiarkan kanak-kanak mendapat cacar air secara semula jadi merupakan satu tanggapan yang salah kerana keseriusan setiap jangkitan cacar air tidak dapat diramalkan dan tidak boleh dipandang ringan.

Dr Khairul menasihatkan bahawa salah satu kaedah untuk mencegah cacar air adalah dengan memberi imunisasi kepada anak anda kerana apabila anak anda mendapat suntikan cacar air, dia akan mendapat imuniti daripada Virus Varicella Zoster yang lemah dan oleh itu meminimumkan kemungkinan mendapat komplikasi serius daripada cacar air. Selain itu, ia menghalang virus berkembang menjadi kayap atau juga dikenali sebagai virus Herpes Zoster di kemudian hari.

Di Malaysia, vaksin Varicella-Zoster untuk mencegah cacar air bukanlah sebahagian daripada program Imunisasi Kebangsaan tetapi ia boleh didapati dan boleh dibeli di klinik dan hospital swasta2. Menurut Dr Khairul, vaksin cacar air berkesan untuk mencegah penyakit itu. Kebanyakan orang yang mendapat vaksin tidak akan dijangkiti cacar air. Semua orang—termasuk kanak-kanak, remaja dan orang dewasa—harus mendapat vaksin cacar air jika mereka tidak pernah dijangkiti cacar air atau tidak pernah diberi vaksin. Beliau menasihatkan supaya kanak-kanak diberikan vaksin seawal usia 1 tahun. Anda harus berbincang dengan doktor anda untuk mengetahui cara melindungi anak anda dan diri anda daripada cacar air. Apabila anda mendapat vaksin, anda melindungi diri anda dan orang lain dalam keluarga dan komuniti anda. Ini amat penting untuk membantu melindungi orang yang tidak boleh mendapatkan vaksin, seperti mereka yang mempunyai sistem imun yang lemah (keupayaan tubuh yang lebih rendah untuk melawan kuman dan penyakit) atau semasa mengandung.

MMR

Campak^5,6,7

Campak adalah jangkitan pernafasan yang sangat mudah berjangkit. Ia boleh menyebabkan beberapa masalah serius dan juga membawa kepada kematian. Ia masih sangat biasa berlaku di banyak tempat di dunia, termasuk Malaysia. Menurut Dr Khairul, simptom virus campak adalah seperti jangkitan saluran pernafasan atas (URTI). Gejala bermula dengan demam tinggi, hidung tersumbat, batuk dan mata berair. Simptom campak yang paling klasik ialah ruam kulit yang biasanya bermula sebagai bintik merah rata yang muncul pada muka di garis rambut dan merebak ke bawah ke leher, bahagian atas badan, lengan, kaki, dan tapak kaki. Ruam ini menyerupai gigitan nyamuk tetapi bintik-bintik mungkin bercantum apabila ia merebak dari kepala ke seluruh badan. Tompok putih kecil yang dipanggil bintik Koplik juga mungkin muncul di dalam mulut 2 hingga 3 hari selepas gejala bermula.

Campak boleh menjadi berbahaya, terutamanya untuk bayi dan kanak-kanak kecil. Komplikasi biasa adalah jangkitan telinga dan cirit-birit. Komplikasi serius termasuk radang paru-paru yang boleh menyebabkan jangkitan paru-paru yang serius dan ensefalitis yang boleh menyebabkan pekak atau kerosakan otak seumur hidup. Menurut Dr Khairul, kira-kira 1 daripada 5 kanak-kanak yang dijangkiti campak dimasukkan ke hospital dan hampir 1 hingga 3 daripada setiap 1,000 kanak-kanak yang dijangkiti campak boleh meninggal dunia akibat komplikasi pernafasan dan saraf.

Campak boleh menjadi serius dalam semua peringkat umur. Walau bagaimanapun, ia lebih berkemungkinan menyebabkan komplikasi kepada kanak-kanak di bawah umur 5 tahun, orang dewasa berumur lebih dari 20 tahun, wanita hamil dan orang yang mempunyai sistem imun yang terjejas, seperti penghidap kanser atau HIV/AIDS.

Dr Khairul menjelaskan bahawa virus campak hidup dalam lendir di hidung dan tekak. Ia merebak dari seorang kanak-kanak kepada yang lain melalui sentuhan dengan cecair dari hidung dan tekak. Ia juga disebarkan oleh kanak-kanak yang dijangkiti melalui batuk dan bersin. Apabila kanak-kanak menghirup udara yang tercemar atau menyentuh permukaan yang dijangkiti, kemudian menyentuh mata, hidung, atau mulut mereka, mereka boleh dijangkiti. Orang atau kanak-kanak yang dijangkiti mungkin tidak menunjukkan sebarang gejala tetapi masih boleh menyebarkannya kepada 90% orang yang mempunyai hubungan rapat dengan mereka. Campak boleh berjangkit walaupun tanpa sentuhan. Ia sangat mudah menular sehingga anda boleh dijangkiti campak hanya dengan berada di dalam bilik yang sama dengan seseorang yang dijangkiti campak. Virus campak boleh hidup sehingga dua jam di ruang udara selepas orang yang dijangkiti meninggalkan kawasan.

Beguk^8,9

Beguk adalah satu lagi jangkitan virus berjangkit yang biasa dalam kalangan kanak-kanak. Ia menyebabkan pembengkakan kelenjar air liur di dalam mulut dan berhampiran telinga yang menyebabkan rahang bengkak dan pipi kelihatan bengkak. Bengkak adalah menyakitkan dan kesakitan menjadi lebih teruk apabila kanak-kanak menelan, bercakap, mengunyah, atau minum. Gejala lain yang disebabkan oleh virus beguk termasuk demam, sakit otot, hilang selera makan, letih dan sakit kepala. Walau bagaimanapun, sesetengah kanak-kanak yang mendapat beguk mempunyai simptom yang sangat ringan atau tiada simptom langsung.

Dr Khairul menjelaskan bahawa virus beguk merebak dalam titisan kecil cecair apabila seseorang yang dijangkiti virus itu bersin, batuk, bercakap atau ketawa. Virus juga boleh tersebar melalui sentuhan dengan orang yang dijangkiti melalui aktiviti jarak dekat atau dengan objek yang mereka gunakan seperti botol air, cawan, peralatan makan atau tisu kotor. Jika mereka tidak mencuci tangan, sebarang permukaan yang mereka sentuh boleh merebakkan beguk kepada orang lain yang menyentuhnya. Orang yang dijangkiti mungkin boleh menyebarkan beguk dua hari sebelum kelenjar air liur mereka mula membengkak dan sehingga lima hari selepas bengkak bermula. Gejala boleh muncul antara 12 hingga 25 hari selepas dijangkiti.

Menurut Dr Khairul, beguk biasanya berlalu tanpa menyebabkan kerosakan serius kepada kesihatan seseorang. Komplikasi serius jarang berlaku tetapi Beguk boleh menjadi berbahaya dan merupakan salah satu punca pekak dan meningitis yang paling biasa. Terdapat kes di mana jangkitan beguk membawa kepada viral meningitis, pekak dan encephalitis. Komplikasi serius lain termasuk kebengkakan pada testis yang dikenali sebagai Orchitis untuk kanak-kanak lelaki yang telah mencapai akil baligh, Oophoritis atau bengkak pada ovari, dan mastitis atau bengkak pada payudara pada kanak-kanak perempuan yang telah mencapai akil baligh. Walaupun jarang berlaku, beguk juga boleh membawa maut.

Rubella^10,11

Rubella atau juga dikenali sebagai German measles adalah penyakit virus yang boleh dicegah dengan vaksin. Ia biasanya menyebabkan gejala ringan pada kanak-kanak seperti demam, sakit sendi dan ruam. Walaupun ia menyebabkan gejala yang sangat ringan pada kanak-kanak, rubella boleh menyebabkan jangkitan yang lebih teruk pada orang dewasa dan terutamanya wanita hamil. Seorang wanita hamil boleh menularkan jangkitan kepada janinnya. Jangkitan janin ini boleh menyebabkan keguguran, kelahiran mati, atau pelbagai kecacatan kelahiran yang teruk pada bayi, yang juga dirujuk sebagai sindrom rubella kongenital.

Dr Khairul menjelaskan bahawa pada kanak-kanak, jangkitan rubella biasanya ringan, dengan sedikit gejala yang ketara. Bagi kanak-kanak yang mempunyai simptom, ruam merah biasanya merupakan tanda pertama. Ruam biasanya mula muncul di muka dan kemudian merebak ke seluruh badan. Ruam biasanya disertai dengan demam ringan dan berlangsung kira-kira tiga hari. Sebelum ruam muncul, kanak-kanak yang lebih tua dan orang dewasa juga mungkin menunjukkan gejala lain seperti nodus limfa yang bengkak, sakit kepala dan hidung berair serta kemerahan dan gatal mata.

Rubella merebak apabila orang yang dijangkiti batuk atau bersin. Sama seperti campak dan beguk, virus ini disebarkan dengan menghirup titisan lembapan kecil yang mengandungi virus yang telah dilepaskan ke udara oleh orang yang dijangkiti. Hubungan rapat dengan orang yang dijangkiti juga boleh menyebarkan jangkitan. Seseorang yang menghidap rubella boleh menyebarkan penyakit itu kepada orang lain sehingga seminggu sebelum ruam muncul, dan kekal berjangkit sehingga 7 hari selepas itu. Seorang wanita hamil yang menghidap rubella juga boleh menularkan jangkitan kepada bayi dalam kandungannya, yang boleh menyebabkan kemudaratan yang serius kepada bayi.

Dr Khairul menjelaskan bahawa jangkitan campak, beguk dan rubella yang disenaraikan di atas sering dirujuk sebagai MMR kerana vaksin untuk melindungi daripada jangkitan ini adalah vaksin gabungan. Vaksin MMR berkesan melindungi daripada ketiga-tiga jangkitan dan sangat penting untuk kanak-kanak dan sesetengah orang dewasa yang masih belum terdedah atau diberi vaksin. Di Malaysia, vaksin MMR adalah sebahagian daripada Program Imunisasi Kebangsaan1. Dr Khairul juga menegaskan bahawa tiada kajian atau penemuan perubatan yang mengaitkan vaksin MMR dengan autisme pada kanak-kanak.

Rotavirus^12,13

Rotavirus adalah jangkitan virus pada perut dan usus. Terdapat beberapa agen lain yang boleh menyebabkan cirit-birit tetapi rotavirus adalah penyebab utama cirit-birit yang teruk, dehidrasi dan muntah pada kanak-kanak. Rotavirus mendapat namanya daripada perkataan Latin ‘rota’, yang bermaksud ‘roda’, dan ia dinamakan sempena bentuknya yang mirip roda virus.

Tanda-tanda dan gejala rotavirus termasuk demam, muntah, cirit-birit berair yang berlarutan sehingga 3 hingga 8 hari serta sakit perut. Kanak-kanak kecil dan bayi mungkin mengalami dehidrasi teruk akibat muntah dan najis berair akibat kehilangan cecair yang berlebihan dan memerlukan rawatan segera.

Dr Khairul menjelaskan bahawa rotavirus boleh dikesan dalam spesimen najis daripada kanak-kanak dan pengesahan penyakit cirit-birit berkaitan rotavirus memerlukan ujian makmal. Terdapat beberapa jenis rotavirus dan ujian immunoassay enzim atau ujian tindak balas rantai polimerase (PCR) boleh mengenal pasti strain yang tepat yang menyebabkan cirit-birit pada anak anda. Walau bagaimanapun, ujian sedemikian tidak perlu dan mungkin tidak tersedia di Malaysia.

Menurut Dr Khairul, rotavirus sangat mudah menular. Kanak-kanak yang dijangkiti membebaskan virus dalam najis mereka dan virus itu boleh bersentuhan dengan kanak-kanak lain melalui tangan yang tidak dicuci dan permukaan yang tercemar melalui mulut. Ini dikenali sebagai penyebaran fecal-oral. Memastikan dan menjaga kebersihan adalah penting dalam mencegah penularan jangkitan rotavirus tetapi Dr Khairul menegaskan bahawa sabun tangan dan pembasmi kuman biasa tidak berkesan terhadap rotavirus dan virus tersebut boleh hidup di permukaan dan objek yang tercemar selama beberapa hari.

Penyakit rotavirus yang paling teruk berlaku biasanya dalam kalangan kanak-kanak berumur 3 bulan yang tidak divaksin kerana imuniti yang rendah. Ia juga memberi kesan kepada kanak-kanak yang lemah imun, orang dewasa dan orang tua.

Dr Khairul mencadangkan perkara-perkara berikut untuk melindungi daripada jangkitan Rotavirus:

• Amalkan kebersihan yang baik. Ibu bapa, guru dan penjaga taska hendaklah sentiasa mencuci tangan dengan bersih sebelum menyediakan, menghidangkan dan memakan makanan dan terutamanya selepas menukar lampin.
• Penyusuan susu ibu secara eksklusif. Ia membantu membina sistem imun yang kuat dan melindungi bayi daripada penyakit.
• Kualiti air yang dipertingkatkan. Meminum air yang ditapis daripada dispenser air adalah lebih bersih dan mengurangkan risiko jangkitan rotavirus melalui pencemaran.
• Pengambilan vitamin dan suplemen. Membantu membina imuniti terhadap jangkitan dan penyakit.
• ORS osmolariti rendah dan penyusuan berterusan. Jangan sekat diet anak anda apabila mereka menunjukkan gejala cirit-birit. Biarkan anak anda terus minum  susu atau minuman biasa tetapi tawarkan dalam jumlah yang lebih kecil. Ini boleh mengawal muntah dan pada masa yang sama mengelakkan dehidrasi.
• Imunisasi. Vaksin rotavirus adalah salah satu cara untuk mengurangkan jangkitan rotavirus.

Dr Khairul menjelaskan bahawa walaupun vaksin rotavirus bukan sebahagian daripada Program Imunisasi Kebangsaan, beliau amat mengesyorkan supaya anak anda diberi vaksin Rotavirus kerana jika ianya tidak mampu menghalang sepenuhnya anak anda daripada dijangkiti, sekurang-kurangnya vaksin ini dapat membantu mengurangkan keseriusan gejala.

Dr Khairul menekankan bahawa untuk membantu mencegah penularan cacar air, MMR dan Rotavirus, ibu bapa dan penjaga mesti sentiasa mengutamakan kebersihan diri dan persekitaran yang baik. Dr Khairul mencadangkan ibu bapa perlu membiasakan  anak-anak untuk mandi sebaik sahaja pulang dari sekolah atau pusat jagaan kanak-kanak. Amalkan mencuci tangan dengan kerap menggunakan sabun dan air selama 20 saat atau bersihkan dengan pensanitasi tangan berasaskan 70 – 80% alkohol,  terutamanya sebelum makan atau menyentuh mata, hidung atau mulut anda. Selain itu, pembersihan dan pembasmian kuman pada permukaan yang kerap disentuh seperti perabot, mainan dan barangan yang biasa dikongsi dengan pembasmi kuman yang kuat juga akan membantu mencegah penyebaran kepada orang lain. Namun begitu, Dr Khairul menasihatkan ibu bapa supaya mempertimbangkan untuk memberi vaksin kepada anak-anak anda untuk melindungi keluarga anda daripada komplikasi serius yang disebabkan oleh virus yang dinyatakan dalam artikel ini. Beliau menggalakkan ibu bapa berbincang dengan doktor keluarga dan pakar pediatrik mereka dan mendapatkan informasi lebih lanjut tentang faedah dan keberkesanan vaksin.

Dr. Khairul Zaman Omar telah menjadi pakar pediatrik yang berkelayakan sejak tahun 2001. Beliau memperoleh ijazah perubatan dari Universiti Malaya, Malaysia pada tahun 1994, dan kemudian pada tahun 2001, Dr. Khairul menerima Sarjana dalam bidang perubatan dari Universiti Malaya dengan pengkhususan dalam pediatrik.

Misi kami ialah untuk memaklumkan dan mendidik semua ibu bapa dan penjaga di luar sana. Kami harap artikel ini dapat membantu anda sebaik mungkin!

Maklumat ini dibawakan kepada anda oleh MSD. Bagaimanapun, pandangan yang disampaikan mencerminkan pengalaman dan pendapat penceramah, Dr Khairul.

MY-ROT-00318 May/2023

Rujukan:

1. Immunise4Life. The Malaysian National Immunisation Programme (NIP). Available from: https://immunise4life.my/the-malaysian-national-immunisation-programme-nip/. Last accessed 28 April 2023. 
2. Immunise4Life. 5 Additional Recommended Vaccines for Children. Available from: https://immunise4life.my/5-additional-vaccines-for-children/. Last accessed 28 April 2023. 
3. PORTAL MyHealth. Chickenpox. Available from: https://www.myhealth.gov.my/en/chickenpox/. Last accessed 28 April 2023. 
4. National Health Services (NHS) Inform. Chickenpox. Available from: https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/infections-and-poisoning/chickenpox#about-chickenpox. Last accessed 28 April 2023. 
5. World Health Organization (WHO). Measles. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles. Last accessed 28 April 2023. 
6. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Measles Signs and Symptoms. Available from: https://www.cdc.gov/measles/symptoms/signs-symptoms.html. Last accessed 28 April 2023. 
7. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Measles Complications. Available from: https://www.cdc.gov/measles/symptoms/complications.html. Last accessed 28 April 2023. 
8. National Health Services (NHS). Mumps. Available from: https://www.nhs.uk/conditions/mumps/. Last accessed 28 April 2023.
9. National Health Services (NHS). Mumps – Symptoms. Available from: https://www.nhs.uk/conditions/mumps/symptoms/. Last accessed 28 April 2023.
10. Mayo Clinic. Rubella. Available from: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rubella/symptoms-causes/syc-20377310. Last accessed 28 April 2023.
11. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Rubella Complications. Available from: https://www.cdc.gov/rubella/about/complications.html. Last accessed 28 April 2023.
12. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Rotavirus Clinical Information. Available from: https://www.cdc.gov/rotavirus/clinical.html. Last accessed 28 April 2023.
13. World Health Organization (WHO). Rotavirus. Available from: https://www.who.int/teams/health-product-policy-and-standards/standards-and-specifications/vaccines-quality/rotavirus. Last accessed 28 April 2023.