Perancang Keluarga Selepas Bersalin: Jenis Perancangan Keluarga Yang Berkesan & Bila Boleh Ambil

Menyambut kehidupan baru ke dunia adalah pengalaman yang mendalam dan transformatif. Walau bagaimanapun, semasa ibu baru memulakan perjalanan keibubapaan adalah penting untuk mempertimbangkan perancang keluarga selepas bersalin untuk memastikan kesejahteraan ibu dan bayi baru lahir.

Perancang Kehamilan

Mungkin ada yang mengambil mudah dan terlalu yakin bahawa merancang sendiri akan berjaya, serta tidak akan menyebabkan kehamilan. Namun sebenarnya ramai ‘terbabas’ sehingga hamil lagi biarpun usia anak belum mencapai setahun.

Perancang kehamilan ialah kaedah atau teknik yang digunakan oleh pasangan untuk mengawal dan merancang bilangan serta jarak antara anak-anak mereka.

Kaedah perancang kehamilan ini membantu pasangan untuk mengelakkan risiko kehamilan yang tidak dirancang bertujuan untuk kesihatan.

Apa Itu Perancang Keluarga

Menurut Gerbang Rasmi Kerajaan Malaysia, perancang keluarga bermaksud menentukan bilakah masa yang sesuai untuk mempunyai anak, jarak kehamilan dan berapakah bilangan yang diingini oleh pasangan dalam perkahwinan.

Perancangan keluarga juga dikenali sebagai kaedah kontraseptif. Dalam membina sebuah keluarga yang sihat, anda perlu tahu waktu sesuai untuk wanita hamil adalah:

• Berumur diantara 20 dan 35 tahun
• Kelahiran anak terakhir sekurang-kurangnya 2 tahun lalu atau mempunyai masalah perubatan yang terkawal & optima
• Tidak mempunyai penyakit yang menjejaskan kesihatan ibu dan bayi
• Pasangan ingin mempunyai anak

Ibu dan bayi adalah berisiko jika faktor-faktor di atas tidak dipenuhi. Dari itu wanita adalah digalakkan mengamalkan kaedah perancang keluarga berkesan.

Bila Kaedah Perancang Keluarga Perlu Dimulakan?

Laman NHS telah menyenaraikan waktu yang sesuai untuk ibu menggunakan kaedah perancang keluarga selepas bersalin:

• 3 minggu selepas bersalin

Jika anda tidak menyusu dan doktor telah melakukan pemeriksaan pada diri anda dan mendapati tidak mempunyai faktor risiko perubatan untuk pembekuan darah dalam vena, anda boleh mula menggunakan:

1. pil gabungan (lebih daripada 99% berkesan jika diambil dengan betul)
2. cincin faraj (lebih daripada 99% berkesan jika digunakan dengan betul)
3. patch kontraseptif (lebih daripada 99% berkesan jika digunakan dengan betul)

Tetapi jika anda menyusukan bayi, mempunyai keadaan kesihatan tertentu, atau risiko pembekuan darah, anda biasanya dinasihatkan untuk menangguhkan penggunaan pil gabungan, cincin atau tampalan sehingga sekurang-kurangnya 6 minggu selepas kelahiran.

• 4 minggu selepas kelahiran

Jika anda tidak mempunyai IUD atau IUS yang dimasukkan dalam tempoh 48 jam selepas kelahiran, anda boleh memasukkannya kemudian. Tetapi anda biasanya dinasihatkan untuk menunggu sekurang-kurangnya 4 minggu selepas kelahiran.

• 6 minggu selepas kelahiran

Bagi ibu yang menyusukan bayi atau mengalami masalah perubatan tertentu semasa mengandung atau bersalin, anda perlu menunggu sehingga sekurang-kurangnya 6 minggu sebelum anda boleh menggunakan:

1. pil gabungan
2. cincin faraj
3. tampalan kontraseptif

Mengapa Perlu Tunggu 6 Minggu Selepas Bersalin?

National Library of Medicine menjelaskan sebab mengapa ibu perlu menunggu 6 minggu selepas bersalin terlebih dahulu sebelum memulakan kaedah perancangan keluarga.

Permulaan kontraseptif selepas bersalin yang tepat pada masanya adalah pertimbangan penting bagi wanita menyusu dan tidak menyusu; ramai wanita lebih suka ubat perancang keluargaa berbanding kaedah perancang lain.

Bagi wanita menyusu, pil hormon gabungan tidak digalakkan sebelum 6 minggu selepas bersalin, kerana ia boleh memberi kesan terhadap pengeluaran susu.

Jenis Perancang Keluarga 

Menurut pakar Sakit Puan Jabatan Obstetrik dan Ginekologi, Prof Dr Harlina Halizah melalui Harian Metro berkata, para isteri yang ingin merancang kehamilan sepatutnya menyuarakan pendapat secara baik dengan pasangan untuk kebaikan jangka panjang.

Ada beberapa jenis perancang keluarga yang boleh dipilih mengikut kesesuaian, iaitu:

1. Pengambilan Pil Hormon

Bagi wanita yang tidak hamil, anda boleh mengambil pil hormon sebagai perancangan keluarga pada bila-bila masa terutamanya dalam masa 7 hari pertama kitaran haid. Manakala jika pernah mengalami keguguran, anda boleh mula mengambilnya serta merta.

Jika ibu selepas bersalin dan tidak menyusukan bayi, boleh mula mengambilnya 3 minggu selepas kelahiran anak. Jika menyusu, mulakan 6 minggu selepas melahirkan anak atau lebih awal sekiranya digantikan dengan susu formula.

2. Perancang Depo

Perancang Depo atau dikenali sebagai suntikan kontraseptif diberikan melalui suntikan pada wanita. Melalui perancang depo ini, hormon progestogen berdos tinggi diberikan secara suntikan ke dalam otot di bahagian punggung atau lengan bagi mencegah kehamilan terjadi.

Perancang Depo ini berupaya merencatkan ovulasi (pelepasan telur dari ovarium) dan menebalkan lendir serviks, menjadikan sperma lebih sukar untuk mencapai telur.

Biasanya, suntikan perancangan keluarga ini boleh dimulakan dalam masa 7 hari datang bulan dan serta-merta jika anda mengalami keguguran.

Namun bagi ibu selepas bersalin dan tidak menyusu, boleh mengambil suntikan ini dengan serta-merta. Jika menyusukan bayi, sebaik-baiknya 6 minggu selepas melahirkan anak.

Terdapat dua jenis suntikan perancang Depo yang biasa digunakan iaitu Depo-Provera dan Noristerat.

3. Penggunaan Kondom

Kondom adalah kaedah perancang keluarga paling mudah untuk digunakan. Tidak hanya lelaki, kondom untuk wanita juga ada dijual dalam pasaran. Ia diletakkan dalam faraj dan di sekeliling bahagian luar labia.

Jika digunakan dengan betul, keberkesanan jenis perancang keluarga ini dikatakan sehingga 95 peratus.

4. Implan

Implan perancang keluarga boleh kekal selama 3 tahun. Sebelum memilih untuk menggunakannya, pastikan anda dan pasangan sudah fikir masak-masak.

Dalam kaedah implan perancang keluarga ini, Nexplanon yang berupa tiub plastik fleksibel kecil dan nipis bersaiz kira-kira 4cm panjang dan diameter 2mm akan dimasukkan ke bawah lengan.

Tiub ini mengandungi progestogen. Anda boleh mengambil implan selepas 21 hari bersalin. Kaedah ini berkesan lebih daripada 99 peratus dan implan perancang keluarga boleh  dikeluarkan apabila ibu mengambil keputusan untuk hamil lagi.

5. IUS & IUD

• Sistem intrauterin (IUS) adalah implan perancangan keluarga yang dimasukkan ke dalam rahim (uterus). Ia membebaskan sedikit dos progestogen secara berterusan sehingga 5 tahun. Para ibu boleh menggunakan jenis perancang keluarga ini pada bila-bila masa bermula 4 minggu selepas bersalin normal atau caesar. IUS dikatakan memiliki sehingga 99 peratus keberkesanan.
• Manakala alat intrauterin atau IUD digunakan selama 3 hingga 10 tahun, bergantung kepada jenis yang anda gunakan. 4 minggu selepas bersalin, anda sudah boleh menggunakan kaedah IUD ini pada bila-bila masa. Doktor atau jururawat akan memasangnya untuk anda dan keberkesanannya juga dikatakan lebih daripada 99 peratus.

Kesan sampingan IUCD

Sesetengah wanita mungkin mengalami beberapa kesan sampingan IUCD. Berikut adalah beberapa contoh kesan sampingan yang biasa berlaku:

• Pendarahan haid yang lebih berat atau lebih lama: Mungkin terdapat perubahan dalam bilangan atau tempoh haid selepas kemasukan IUCD.
• Sakit perut atau kekejangan: Sesetengah orang mungkin berasa sakit perut atau kekejangan selepas penggunaan alat perancang keluarga ini, tetapi iabiasanya sementara.
• Risiko Jangkitan: Walaupun jarang berlaku, terdapat sedikit risiko jangkitan, terutamanya pada minggu selepas pemasangan alat perancang keluarga.
• Penolakan atau Pembuangan IUCD: Dalam sesetengah kes, badan mungkin menolak IUCD atau IUCD mungkin terkeluar dari tempat di dalam rahim.
• Perubahan dalam Libido: Sesetengah orang mengatakan kesan sampingan IUCD menyebabkan perubahan dalam keinginan seksual ketika bersama pasangan.

Namun hal yang paling penting adalah anda tidak boleh menggunakan jenis perancang keluarga dengan gabungan hormon estrogen dan progesteron (CHD) ketika menyusu badan (ia boleh mengurangkan bekalan susu) seperti:

• Pil
• Tampalan berupa plaster yang ditampal pada kulit
• Cincin plastik fleksibel yang dimasukkan ke dalam faraj

Kaedah Perancang Keluarga

1. Kaedah Kekal

• Ikatan tiub fallopian/peranakan (untuk wanita): Tiub fallopian Wanita boleh di ikat supaya sperma dan ovum tidak disenyawakan. Prosedur ini boleh dilakukan dihospital. Kadar kegagalan: 0.5%
• Vasektomi lelaki (ikatan saluran air mani): Prosedur vasektomi lelaki dapat menghalang sperma keluar dari alat kelamin lelaki. Pembedahan vasektomi lelaki perlulah dilakukan di hospital. Kadar kegagalan: 0.15%

2. Kaedah Semula Jadi

• Mengenal pasti waktu subur: Memahami kitaran haid dapat membantu dalam mencegah kehamilan. Jangan lakukan hubungan kelamin ketika waktu subur wanita atau gunakan kaedah perancang lain pada hari-hari tersebut. Kadar kegagalan : 2-23%
• Kaedah tanpa haid tempoh penyusuan: Untuk ibu yang baru melahirkan anak dan sedang menyusukan anak dengan susu ibu, boleh menghalang kehamilan jika menepati keadaan-keadaan seperti tidak datang haid selepas melahirkan bayi, menyusukan bayi sepenuhnya dan tempoh kurang dari 6 bulan selepas melahirkan bayi

Kaedah ini adalah bersifat sementara. Anda perlu menggunakan kaedah yang lain jika salah satu keadaan tidak di tepati.

Bolehkah Ibu Menyusu Ambil Perancang Keluarga? 

Ya, anda boleh mengambil beberapa jenis kawalan kelahiran semasa menyusu. Kaedah progestin sahaja seperti pil mini, implan kontraseptif, peranti dalam rahim (IUD) dan suntikan DMPA secara amnya selamat untuk penyusuan.

Adalah penting untuk membincangkan rancangan penyusuan anda dengan doktor ketika memilih kaedah yang tidak akan mengganggu penyusuan dan memenuhi keperluan individu anda. 

Elakkan jenis perancang keluarga yang mengandungi estrogen biasanya disyorkan untuk mengelakkan sebarang kesan terhadap penghasilan susu badan.

Ubat Perancang Keluarga

Pil perancang terbaik merupakan satu jenis kaedah kontraseptif yang mengandungi hormon yang mencegah kehamilan. Wanita yang ingin mengelakkan ketidaksengajaan hamil perlu mengambil pil ini sebiji sehari.

Ia adalah yang paling efektif apabila anda mengambilnya secara konsisten pada masa yang sama setiap hari.

Ubat perancang tersebut mempunyai potensi 99 peratus efektif dalam mencegah kehamilan jika anda ambil tanpa gagal – bermaksud yang anda tidak lupa untuk mengambil pil perancang keluarga walaupun dalam masa sehari atau dua.

Untuk mengetahui ubat perancang keluarga terbaik, anda boleh baca artikel pil perancang keluarga yang pernah kami siarkan sebelum ini.

Kepentingan Kawalan Kelahiran Selepas Bersalin

1. Masa dan Kesuburan: Selepas bersalin, ramai wanita mungkin menganggap mereka tidak berisiko hamil, terutamanya jika menyusu bayi. Walau bagaimanapun, kesuburan boleh kembali lebih cepat daripada jangkaan, dan penting untuk bersikap proaktif tentang kawalan kelahiran untuk mengelakkan kehamilan tidak dirancang.
2. Pemulihan Fizikal: Tempoh selepas bersalin adalah masa pemulihan fizikal bagi ibu. Jarak antara kehamilan yang mencukupi membolehkan badan pulih dan mendapatkan semula kekuatannya sebelum menjalani tuntutan kehamilan yang lain.
3. Kesejahteraan Emosi: Kesejahteraan emosi dan mental ibu baru adalah yang utama. Kehamilan yang tidak dirancang boleh menyebabkan tekanan dan kebimbangan, menghalang keupayaan ibu untuk memberi tumpuan sepenuhnya kepada keperluan bayi yang baru lahir.

Kesimpulannya, memilih dan mempertimbangkan perancang keluarga selepas bersalin adalah perkara penting dalam menjaga kesihatan ibu serta membentuk sebuah keluarga sihat.

Proses membuat keputusan melibatkan pertimbangan masa, kesihatan, matlamat penyusuan susu ibu dan keutamaan perancangan keluarga. 

Kawalan kelahiran selepas bersalin bukan sahaja untuk mencegah kehamilan yang tidak diingini; ia adalah satu langkah proaktif ke arah memastikan kesejahteraan holistik kedua-dua ibu dan bayi yang baru lahir.

Semoga artikel ini bermanfaat.

Di theAsianparent Malaysia, penting bagi kami untuk membekalkan anda maklumat yang betul, penting dan tepat pada masanya. Tetapi ini tidak berfungsi sebagai alternatif untuk nasihat perubatan atau rawatan perubatan. theAsianparent Malaysia tidak bertanggungjawab terhadap mereka yang memilih untuk mengambil ubat berdasarkan maklumat daripada laman web kami. Jika anda mempunyai sebarang keraguan, kami mengesyorkan agar anda berunding dengan doktor anda untuk mendapatkan maklumat yang lebih jelas.

Peringatan: Anda tidak dibenarkan menyiar artikel ini di mana-mana laman web atau status Facebook yang lain, tanpa pemberian kredit dan pautan yang tepat lagi berfungsi pada artikel asal di laman theAsianparent Malaysia

Baca juga:  ‘Terbabas’ Ketika Rancang Kehamilan Sendiri, Wanita Ini Redha Bersalin 2 Kali Setahun

Baca juga: Perancangan Keluarga: Jenis Perancang Keluarga, Kepentingan Dan Kaitan Kitaran Haid

Baca juga: Kalkulator Ovulasi Untuk Ramal Waktu Subur Wanita, Penting Dalam Perancangan Keluarga