Air ketuban, yang juga dikenali sebagai cecair amniotik, adalah cecair yang mengelilingi janin dalam rahim semasa kehamilan. Fungsi air ketuban adalah sangat penting dalam perkembangan dan perlindungan janin.
Jumlah air ketuban untuk janin di dalam kandungan akan sentiasa berubah-ubah mengikut usia kehamilan. Disebabkan itulah ketika pemeriksaan di klinik, doktor akan sentiasa memantaunya bagi mengelakkan perkara tidak diingini berlaku.
Fungsi air ketuban atau cecair amniotik
Untuk pengetahuan ibu ayah, ada beberapa fungsi air ketuban yang begitu penting dalam menyokong perkembangan janin dalam kandungan. Antaranya:
- Pelindung dan Pelincir: Salah satu fungsi air ketuban yang utama adalah untuk melindungi janin daripada tekanan luar dan kesan yang mungkin berlaku pada perut wanita hamil. Cecair amniotik bertindak sebagai kusyen yang menyerap hentaman dan membantu melindungi janin daripada kemungkinan kecederaan. Selain itu, fungsi cecair amniotik juga sebagai pelincir yang membolehkan pergerakan bebas janin dalam rahim.
- Perkembangan Janin: Fungsi air ketuban sangat penting untuk perkembangan fizikal dan fungsi janin. Janin menghabiskan sebahagian besar masanya di dalam rahim, yang membolehkannya bergerak dengan bebas. Di samping itu, ruang yang disediakan oleh cecair amniotik membolehkan janin mengembangkan kualiti kognitif dan derianya.
- Peredaran dan Pemakanan: Fungsi air ketuban juga memainkan peranan dalam menyediakan peredaran dan pemakanan yang betul kepada janin. Cecair amniotik mengandungi nutrien seperti glukosa, protein, elektrolit dan oksigen yang penting untuk perkembangan dan pertumbuhan janin. Fetus menyerap nutrien ini melalui kulit dan saluran pencernaan.
- Perlindungan jangkitan: Cecair amniotik membantu melindungi janin daripada jangkitan. Cecair amniotik membentuk lapisan pelindung yang memisahkan janin daripada mana-mana bakteria dan virus yang mungkin terdapat dalam rahim. Selain itu, air ketuban juga mengandungi antibodi yang boleh memberi perlindungan tambahan terhadap jangkitan.
- Pengawalan Suhu: Fungsi air ketuban seterusnya adalah mengekalkan suhu optimum untuk janin. Ia mempunyai keupayaan haba yang baik dan membantu mengekalkan suhu rahim yang stabil. Ini penting kerana janin belum dapat mengawal suhu badannya sendiri dengan berkesan.
Bacaan air ketuban normal
Pada peringkat awal kehamilan jumlah air ketuban mungkin sekitar 10 hingga 50 cc sahaja namun ia akan terus bertambah seiring dengan peningkatan usia kandungan.
Jumlah dan bacaan air ketuban boleh mencapai sekitar 600cc ke 1, 200 cc apabila usia kandungan memasuki 34 hingga 38 minggu.
Bagaimanapun, jumlah itu akan mula berkurangan apabila usia kandungan makin menghampiri tempoh kelahiran bayi.
Menurut Pakar Perunding Perbidanan, Sakit Puan dan Kesuburan, Hospital Pakar KPJ Tawakkal Kuala Lumpur (KL) Dr Ahmad Murad Zainuddin berkata, kebiasaannya doktor akan mengira jumlah air ketuban menggunakan mesin ultrasound dengan mengira jumlah 'amniotic fluid index' (AFI).
Bacaan AFI biasanya sering digunakan apabila usia kandungan melebihi 24 minggu.
"Air ketuban dihasilkan menerusi air kencing bayi ketika berada di dalam kan dungan dan bayi yang normal akan sentiasa meminum kembali air ketuban berkenaan. Bacaan AFI yang normal adalah antara 8 hingga 20," katanya.
Dr Ahmad Murad berkata, jika AFI kurang dari 8, keadaan itu dipanggil 'oligohydramnios.' Keadaan ini boleh menyekat pergerakan anggota dan tumbesaran badan bayi dalam kandungan termasuk organ seperti sistem pernafasan bayi.
Bagaimana air ketuban terhasil
Air ketuban terbentuk melalui proses yang kompleks semasa perkembangan janin dalam rahim. Berikut adalah penjelasan tentang bagaimana air ketuban terhasil:
- Pembentukan Awal Cecair Amniotik: Pada peringkat awal kehamilan, sekitar minggu kelapan hingga kesepuluh, embrio yang baru terbentuk menghasilkan kantung amniotik. Kantung ketuban ialah kantung yang menutupi janin dan akan menjadi tempat di mana air ketuban terbentuk. Pada peringkat ini, cecair amniotik terbentuk daripada cecair badan wanita hamil melalui resapan melalui membran plasenta.
- Sumbangan Janin: Selepas kantung ketuban terbentuk, sumbangan daripada janin itu sendiri juga memainkan peranan dalam penghasilan air ketuban. Pada peringkat perkembangan janin ini, organ seperti buah pinggang janin mula berfungsi dan menghasilkan air kencing. Air kencing yang dihasilkan oleh janin masuk ke dalam cecair amniotik di sekelilingnya. Pada peringkat awal kehamilan, air kencing merupakan penyumbang utama dalam pembentukan cecair amniotik.
- Sumbangan Ibu Hamil: Selain sumbangan janin, wanita hamil juga memainkan peranan dalam penghasilan air ketuban. Melalui membran plasenta, bahan-bahan yang terlarut dalam darah ibu, seperti air, nutrien, elektrolit, dan oksigen, boleh melalui dan memasuki cecair amniotik. Proses resapan dan penapisan membolehkan bahan-bahan ini bergerak masuk dan keluar dari cecair amniotik, dengan itu memperbaharui dan mengekalkan jumlah cecair amniotik.
Kandungan air ketuban
Air ketuban atau cecair amniotik, mengandungi pelbagai bahan penting untuk pertumbuhan dan perkembangan janin semasa kehamilan.
Berikut adalah beberapa kandungan air ketuban:
- Air: Kandungan air ketuban yang utama adalah air. Ia berperanan dalam mengekalkan kelembapan dan keseimbangan cecair dalam rahim dan menyediakan persekitaran yang sesuai untuk janin.
- Elektrolit: Cecair amniotik mengandungi elektrolit seperti natrium, kalium, kalsium, dan magnesium. Elektrolit ini berperanan dalam mengekalkan keseimbangan cecair dan fungsi normal sel dalam badan janin.
- Pemakanan: Air ketuban juga mengandungi pelbagai nutrien yang diperlukan oleh janin, seperti glukosa (gula), asid amino, lemak, dan vitamin. Nutrien ini penting untuk pertumbuhan dan perkembangan janin yang optimum.
- Hormon: Beberapa hormon yang dihasilkan oleh janin dan plasenta boleh didapati dalam cecair amniotik. Hormon ini memainkan peranan dalam mengawal fungsi badan janin dan menjejaskan pertumbuhan organ dan sistemnya.
- Sel: Cecair amniotik mengandungi sel kulit janin yang terkelupas, sel darah janin, dan serpihan seperti rambut janin dan vernix caseosa (salutan pelindung putih yang menutupi kulit janin). Komponen ini biasanya terdapat dalam kuantiti yang kecil dan merupakan bahagian normal dalam proses perkembangan janin.
- Antibodi: Kandungan air ketuban juga terdiri daripada antibodi yang dihasilkan oleh ibu dan janin. Antibodi ini memberikan perlindungan tambahan terhadap jangkitan dan membantu memastikan janin sihat di dalam rahim.
Ketuban normal
Cecair amniotik normal, juga dikenali sebagai cecair amniotik yang mencukupi, adalah keadaan di mana jumlah dan kualiti cecair amniotik berada dalam julat yang sihat dan mencukupi untuk janin yang sedang berkembang.
Beberapa ciri air ketuban normal ialah:
- Jumlah Cecair Amniotik Mencukupi: Jumlah normal cecair amniotik berbeza-beza semasa setiap trimester kehamilan. Pada pertengahan kehamilan, sekitar minggu 20 hingga 24, jumlah cecair amniotik mencapai kemuncaknya.
- Warna Normal dan Ketekalan: Air ketuban biasa biasanya berwarna jernih atau sedikit kuning. Konsistensi adalah serupa dengan air, tidak terlalu pekat dan tidak terlalu cair. Perlu diingat bahawa warna atau kejernihan air ketuban boleh berubah jika terdapat masalah, seperti kehadiran mekonium (najis janin) dalam cecair amniotik.
- pH seimbang: pH normal cecair amniotik adalah antara 7 hingga 7.5. Tahap pH yang seimbang adalah penting untuk mengekalkan keseimbangan asid-bes dan kesihatan janin.
- Tidak Mengandungi Jangkitan: Cecair amniotik biasa tidak mengandungi bakteria atau jangkitan lain. Jika terdapat tanda-tanda jangkitan, seperti bau yang luar biasa, warna yang mencurigakan, atau demam pada ibu, itu boleh menjadi petunjuk jangkitan pada cecair amniotik.
Warna air ketuban
Warna normal cecair amniotik adalah jernih atau sedikit kuning. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa situasi di mana warna cecair amniotik boleh berbeza dan menunjukkan keadaan khas.
Berikut adalah beberapa perubahan dalam warna air ketuban yang mungkin berlaku:
- Air ketuban kuning: Jika wanita hamil aktif secara fizikal atau bersukan sebelum bersalin, air ketuban boleh kelihatan lebih kuning. Ini biasanya disebabkan oleh kehadiran mekonium, iaitu najis janin, dalam cecair amniotik. Sekiranya mekonium terdapat dalam cecair amniotik, pemantauan selanjutnya adalah perlu untuk memastikan kesihatan janin.
- Cecair Amniotik Hijau atau Perang: Jika cecair amniotik mempunyai warna hijau atau coklat, ini mungkin menunjukkan kehadiran mekonium yang sangat pekat atau teroksida. Mekonium janin biasanya berwarna hijau tua atau coklat. Warna ini mungkin menunjukkan gangguan janin atau masalah dengan plasenta. Dalam situasi seperti ini, kakitangan perubatan perlu dinilai dengan segera dan tindakan perubatan mungkin diperlukan.
- Cecair Amniotik Merah atau Berdarah: Jika air ketuban kelihatan merah atau berdarah, ini boleh menunjukkan pendarahan dalam rahim. Pendarahan boleh disebabkan oleh detasmen plasenta, plasenta previa, atau masalah lain. Pendarahan yang ketara semasa kehamilan perlu dirawat dengan segera oleh kakitangan perubatan.
Cara menjaga air ketuban agar tetap normal
Untuk mengekalkan air ketuban normal semasa kehamilan, terdapat langkah yang boleh anda ambil.
Walaupun tiada jaminan bahawa cecair amniotik anda akan kekal normal, langkah berikut boleh membantu mengekalkan keseimbangan dan kualiti cecair amniotik anda:
- Minum air yang cukup: Pastikan anda minum air dan cecair lain yang mencukupi setiap hari. Mengekalkan penghidratan yang baik membantu mengekalkan jumlah cecair amniotik yang mencukupi. Minum sekurang-kurangnya 8-10 gelas air setiap hari atau seperti yang disyorkan oleh doktor anda.
- Pemakanan Seimbang: Ambil makanan yang sihat dan seimbang semasa hamil. Pastikan pengambilan pemakanan anda termasuk protein, vitamin, mineral dan asid lemak omega-3 yang penting untuk pertumbuhan janin. Rujuk doktor atau pakar pemakanan untuk mendapatkan garis panduan pemakanan yang betul.
- Elakkan Dehidrasi: Selain daripada memastikan penggunaan cecair yang mencukupi, elakkan faktor yang boleh menyebabkan dehidrasi. Elakkan aktiviti fizikal yang berat, terutamanya dalam cuaca panas, dan elakkan pendedahan berpanjangan kepada persekitaran yang kering. Jika anda berasa dahaga, minum air untuk memenuhi keperluan cecair badan anda.
- Perhatikan Tanda-tanda Jangkitan: Jangkitan boleh menjejaskan kualiti cecair amniotik. Perhatikan tanda-tanda jangkitan seperti demam, bau luar biasa dalam cecair ketuban anda, atau keputihan yang berbau busuk. Jika anda mengesyaki jangkitan, dapatkan nasihat doktor dengan segera.
Jenis masalah air ketuban
1. Air ketuban kurang
Apabila air ketuban kurang daripada jumlah yang dianggap normal, keadaan ini dipanggil oligohidramnion.
Oligohidramnios berlaku apabila isipadu cecair amniotik jatuh di bawah julat normal yang dijangkakan pada peringkat kehamilan tertentu.
2. Air ketuban banyak
Apabila scan air ketuban banyak, keadaan ini dipanggil polyhydramnios atau hydramnios.
Polihidramnion berlaku apabila isipadu cecair amniotik melebihi had normal yang dijangkakan pada peringkat kehamilan tertentu. Beberapa faktor boleh menyebabkan polyhydramnios, termasuk:
- Gangguan Janin: Beberapa masalah kesihatan pada janin, seperti kecacatan kongenital dalam sistem penghadaman atau kelainan perkembangan lain, boleh mengganggu penyerapan cecair amniotik dan menyebabkan pengumpulan berlebihan.
- Ketidakseimbangan dalam Pengeluaran dan Penyerapan: Polihidramnios juga boleh disebabkan oleh ketidakseimbangan antara pengeluaran dan penyerapan cecair amniotik oleh janin. Pengeluaran cecair amniotik yang berlebihan atau penyerapan yang terhalang boleh menyebabkan pengumpulan.
- Gangguan Plasenta: Jika plasenta tidak berfungsi dengan baik, pengaliran darah dan nutrien ke janin boleh terjejas, yang seterusnya menjejaskan pengeluaran dan penyerapan cecair amniotik.
3. Air ketuban bocor
Pecah ketuban sebelum bersalin harus dipanggil ketuban pecah pramatang pramatang (PPROM), manakala air ketuban bocor terjadi dalam kuantiti yang lebih kecil secara beransur-ansur.
Berikut beberapa langkah jika air ketuban bocor:
- Perhatikan Tanda-tanda: Perhatikan tanda-tanda kebocoran air, seperti keputihan yang berterusan, seluar dalam anda basah secara berterusan atau perasaan bahawa cecair terus bocor. Jika anda mengesyaki kebocoran cecair amniotik, hubungi doktor anda dengan segera.
- Jaga Kebersihan: Pastikan bahagian faraj sentiasa bersih untuk mengurangkan risiko jangkitan. Gunakan pad atau pantyliner yang bersih untuk menyerap sebarang cecair amniotik yang bocor. Elakkan menggunakan tampon, kerana ia boleh meningkatkan risiko jangkitan.
- Hubungi Doktor: Jika anda mengalami kebocoran cecair amniotik, adalah penting untuk menghubungi doktor anda dengan segera atau pergi ke bilik kecemasan. Doktor akan melakukan pemeriksaan fizikal dan mungkin memeriksa pH cecair dalam faraj untuk memastikan sama ada ia benar-benar air yang bocor.
4. Air ketuban pecah
Jika air ketuban pecah, ini menunjukkan bahawa selaput yang mengelilingi janin telah pecah dan cecair amniotik keluar.
Air ketuban pecah adalah salah satu tanda pertama bersalin atau boleh berlaku sebelum kelahiran spontan.
Cara mengenali air ketuban pecah
Menyedari sama ada air ketuban pecah atau tidak boleh menjadi tugas yang sukar. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa tanda dan gejala yang boleh membantu anda mengenali air anda telah pecah.
Berikut ialah beberapa cara untuk mengetahui sama ada air ketuban pecah:
- Beri perhatian kepada keputihan: Perhatikan keputihan dari faraj. Pecah cecair amniotik biasanya mengakibatkan pelepasan lebih banyak daripada keputihan atau lendir biasa. Cecair amniotik umumnya mempunyai tekstur yang jelas dan biasanya tidak berwarna. Walau bagaimanapun, kadangkala ia boleh mempunyai bintik-bintik darah atau mempunyai warna kuning sedikit. Jika lelehan berterusan dan tidak berhenti, ia boleh menjadi tanda air ketuban pecah.
- Perhatikan Bau Cecair: Air ketuban biasanya mempunyai bau yang tersendiri yang berbeza daripada keputihan atau cecair lain. Bau sedikit manis atau seperti klorin adalah bau biasa yang dikaitkan dengan air ketuban pecah.
- Beri Perhatian kepada Warna Cecair: Jika cecair amniotik kelihatan hijau, coklat, atau mempunyai warna yang luar biasa, ini boleh menjadi tanda masalah dan anda perlu mendapatkan rawatan perubatan dengan segera.
- Perhatikan Perubahan dalam Sensasi: Pecah air anda boleh menyebabkan sensasi basah atau lembap yang berbeza daripada keputihan biasa. Anda mungkin mendapati bahawa seluar dalam anda terus basah walaupun selepas anda menukar pad atau pantyliner anda.
- Perhatikan Kontraksi: Air ketuban pecah sering diikuti dengan kontraksi. Jika anda mula merasakan kontraksi biasa, ini mungkin tanda bahawa proses bersalin telah bermula.
Semoga bermanfaat!
Peringatan: Anda tidak dibenarkan menyiar artikel ini di mana-mana laman web atau status Facebook yang lain, tanpa pemberian kredit dan pautan yang tepat lagi berfungsi pada artikel asal di laman theAsianparent Malaysia
Baca juga: Air Ketuban Kering Ketika Mengandung 21 Minggu, Ibu Pasrah Bayi Tak Boleh 'Survive'
Baca juga: Selain Makan Buah Tembikai, Ini 7 Cara Menambah Air Ketuban Yang Berkesan Ketika Hamil